14.1.2023 | 16:03
Tjáningarfrelsið stendur á krossgötum
Félagasamtökin Málfrelsi samtök um frjálsa og opna umræðu, lýðræði og mannréttindi, voru stofnuð af litlum en samheldnum hópi fólks sem ég tel nú meðal bestu vina minna. Við kynntumst í gegnum baráttu gegn þöggun og ritskoðun gagnvart þeim sem hafa lýst efasemdum um réttmæti margra þeirra aðgerða sem var gripið til á síðustu þremur árum. Þetta ástand opnaði augu okkar fyrir þeirri þröngu stöðu sem persónulegt frelsi og tjáningarfrelsi er komið í á Vesturlöndum og um allan heim.
Í þágu upplýstrar umræðu
Laugardaginn 7. janúar stóðum við fyrir ráðstefnu undir yfirskriftinniÍ þágu upplýstrar umræðu. Frummælendur voru Toby Young, formaður Free Speech Union, Ögmundur Jónasson, fyrrum innanríkisráðherra og Svala Magnea Ásdísardóttir, blaðamaður og fjölmiðlafræðingur. Svala sté með stuttum fyrirvara inn í stað Kristins Hrafnssonar ritstjóra Wikileaks sem forfallaðist vegna veikinda. Við í stjórn Málfrelsis erum afar þakklát öllum sem að þessum viðburði komu og ekki síst félagsmönnum, en þeirra góði stuðningur er forsenda þess að hægt sé að halda viðburð sem þennan. Ráðstefnan var afar vel sótt og viðtökurnar sýna og sanna að þörf er á því starfi sem félagið stendur fyrir. Við erum þegar byrjuð að leiða hugann að næsta viðburði.
Frummælendur fjölluðu um tjáningar- og raunar persónufrelsi frá ýmsum og ólíkum sjónarhornum. Rauði þráðurinn í erindum þeirra var hvernig tjáningarfrelsið er í sífellt þrengri stöðu og hvernig tækni og valdasamþjöppun þrengir að upplýsingagjöf og frjálsum skoðanaskiptum.
Hér má horfa á upptöku af fundinum.
Víglínan hefur færst til
Hugtakið tjáningarfrelsi verðum við í dag að skilgreina víðar en áður hefur verið þörf á. Í dag snýst það ekki aðeins um að fólk sé ekki fangelsað fyrir skoðanir sínar. Það snýst ekki síður, og kannski enn frekar um að það sem við segjum sé ekki þaggað niður. Um leið snýst það um að aðgangur okkar að upplýsingum sé ekki hindraður, á tímum þar sem umræða hefur í yfirgnæfandi mæli flust yfir á netið, og netinu er að mestu stjórnað af stórfyrirtækjum sem njóta náttúrlegrar einokunar, og beita sér, í samvinnu við ríkisstjórnir og leyniþjónustur til að stýra því hvað við megum sjá og hvað ekki.
Víglínan hefur því færst til. Við þurfum að gera okkur fulla grein fyrir því. Og án frjálsra skoðanaskipta og upplýsingastreymis getur ekkert lýðræði þrifist, og þau eru forsenda alls annars frelsis. Frjálst lýðræðissamfélag er í húfi, flóknara er málið ekki.
Að undanförnum þremur árum liðnum er uppgjör óumflýjanlegt. Uppgjör gagnvart stjórnvöldum sem hafa látið heildarhagsmuni lönd og leið, gagnvart vísindamönnum sem hafa brugðist hlutverki sínu, gagnvart stórfyrirtækjum sem hafa lagt hönd á plóg til að þagga niður í frjálsum skoðanaskiptum og svipta okkur mannhelginni.
Við erum öll ábyrg
Við megum þó ekki gleyma því að á endanum erum við ábyrg, öll sem eitt. Við getum ekki látið okkur nægja að vera neytendur og láta okkur samfélagið í léttu rúmi liggja. Við verðum að vera samfélagsþegnar, verðum að standa vörð um frelsi okkar og réttindi og taka þátt í að móta samfélagið. Sú barátta á sér engan endapunkt. Henni linnir aldrei.
Við stöndum á krossgötum. Við getum valið hinn breiða veg hlýðninnar, í skiptum fyrir þau fallvöltu þægindi sem felast í því að láta hugsa fyrir okkur. Eða við getum valið hinn þrönga veg, látið eigin stundarhagsmuni og þægindi víkja fyrir baráttunni fyrir réttinum til að tjá okkur, réttinum til að hugsa, til að efast. Ég hvet alla sem láta sér annt um frelsi og lýðræði til að taka þátt í þeirri baráttu með okkur. Við þurfum á öllum stuðningi að halda, í hvaða formi sem hann er. Þessi barátta er erfið, og það er margt sem bendir til að hún eigi eftir að harðna. Við munum þurfa að færa fórnir. En uppgjöf er ekki í boði, því það sem er í húfi er framtíð sem er manninum samboðin. Og fyrir henni verðum við að berjast af fórnfýsi, af hugrekki, af heilindum, en umfram allt í bróðerni.
Birt á Vísi, 11. janúar 2023
8.1.2023 | 15:57
Hugsun og efi, eða hræðsla og hlýðni?
Endurbirti hér grein mína í Morgunblaðinu í gær, en hún var skrifuð í tilefni af fundi Málfrelsis - samtaka um frjálsa og opna umræðu, lýðræði og mannréttindi. Upptöku frá fundinum ma sjá hér.
Grunnur vestræns samfélags nútímans er ákvörðunarvald hins hugsandi einstakling sem efast, segir Milan Kundera í frægri grein, sem birtist í bókmenntatímaritinu Granta hið táknræna ár 1984. Nú, tæpum 40 árum síðar er margt sem bendir til að hugsun og efi eigi mjög undir högg að sækja, og ákvörðunarvaldið liggi í æ ríkari mæli hjá risafyrirtækjum og leyniþjónustum, sem ákveða hvað má segja og hvað ekki, hvaða upplýsingar almenningur má sjá, og útiloka frá umræðunni hvern þann sem leyfir sér að efast um hina opinberu línu.
Blaðamenn sem fengið hafa aðgang að skjalasafni Twitter staðfesta það sem marga hafði lengi grunað, að starfsmenn fyrirtækisins, stundum í samráði við stjórnvöld, hafa um langa hríð staðið fyrir gríðarlega umfangsmikilli ritskoðun og þöggun. Þannig var vísindamönnum sem gagnrýndu ýmsar aðgerðir stjórnvalda á síðustu þremur árum haldið í skugganum og þess gætt að sem fæstir sæju skrif þeirra, sumum var jafnvel hent út af miðlinum.
Önnur samfélagsmiðlafyrirtæki hafa hegðað sér með svipuðum hætti, og eru gögn um það smám saman að koma upp á yfirborðið í málaferlum gegn þeim og bandarískum stjórnvöldum. Almennir fjölmiðlar hafa einnig lotið stífri ritskoðun allan þennan tíma og þar leika þaulskipulögð samtök ritskoðunarfyrirtækja, svonefndra fact-checkers, meginhlutverk.
Mál Assange prófsteinn á tjáningarfrelsi blaðamanna
Ritskoðun og þöggun af hálfu stjórnvalda einskorðast þó ekki við veirutíma. Hinn hugrakki ástralski blaðamaður Julian Assange hefur nú setið í fangelsi í þrjú ár, og þar áður í sjálfskipaðri útlegð í sendiráði Ekvador í Lundúnum, og beðið niðurstöðu í framsalsmáli Bandaríkjastjórnar gegn honum. Glæpur Assange var sá að nýta sér tjáningarfrelsið; að birta gögn sem honum bárust um stríðsglæpi Bandaríkjastjórnar í Afganistan og Írak.
Nú líður að ögurstund í máli Assange, en ritstjóri Wikileaks, Kristinn Hrafnsson, lauk nýverið afar árangursríkri ferð um suðurhluta Ameríku til að afla málstað hans fylgis. Þrátt fyrir þau sterku tengsl sem Ísland hefur við þetta málefni hefur verið einkennilega hljótt um þetta mikilvæga verkefni Kristins í íslenskum fjölmiðlum, og er hann þó fyrrum fréttamaður Ríkisútvarpsins hér.
Málefni stríðshrjáðra minnihlutahópa sæta gjarna mikilli þöggun og ritskoðun, sér í lagi þegar tilvera þeirra og krafa um að sjálfsákvörðunarréttur þeirra sé virtur ógna hagsmunum stórvelda og stórfyrirtækja.
Hugrekkið til að segja satt
Sjálfur hef ég kynnst þessu umhverfi ritskoðunar og þöggunar afar vel á síðastliðnum misserum gegnum störf mín með gagnrýnum miðlum erlendis, og hef ég jafnframt kynnst fjölda fræði- og vísindamanna sem orðið hafa fyrir atlögum vegna skoðana sinna. Sumir hafa verið ataðir auri, aðrir misst störf sín. Sök þeirra er að hugsa og efast og segja sannleikann, þótt hann komi illa við suma. Hugrekki þessa fólks og þeirra sem fært hafa fórnir til að veita því rödd er svo sannarlega aðdáunarvert.
Félagið Málfrelsi samtök um frjálsa og opna umræðu, lýðræði og mannréttindi, var stofnað til að vekja almenning til vitundar um þær hættur sem steðja nú að tjáningarfrelsinu og þar með að frjálsu lýðræðissamfélagi. Í dag kl. 14 stendur Málfrelsi fyrir ráðstefnu í fyrirlestrasal Þjóðminjasafnsins, þar sem meðal annars verður fjallað um þau málefni sem tæpt er á hér að ofan. Frummælendur verða Toby Young, formaður Free Speech Union, Kristinn Hrafnsson ritstjóri Wikileaks og Ögmundur Jónasson fyrrum innanríkisráðherra. Upplýsingar um streymi frá ráðstefnunni má sjá á vef félagsins, krossgotur.is.
Við stöndum á krossgötum
Sé grunnur samfélags okkar, þess frelsis og lýðræðis sem við viljum búa við, ákvörðunarvald hins hugsandi einstakling sem efast, líkt og Kundera sagði á sínum tíma, þá er erfitt að álykta annað en að þetta samfélag sé nú í verulegri hættu. Það er ekki síst áhyggjuefni hversu algengt það viðhorf er orðið að sjálfsagt sé að þagga niður í þeim sem hafa skoðanir sem manni sjálfum líkar ekki við. Þetta viðhorf grundvallast á hættulegu skeytingarleysi gagnvart tjáningarfrelsinu, og það vekur óneitanlega furðu hversu algengt það er orðið meðal fjölmiðlafólks. Þar heggur sá er hlífa skyldi, en áttar sig ekki á að höggið mun á endanum slæmast í hann sjálfan; raunveruleg blaðamennska þrífst ekki í umhverfi ritskoðunar og þöggunar.
Við stöndum á krossgötum. Við getum valið hinn breiða veg hlýðninnar, í skiptum fyrir þau fallvöltu þægindi sem felast í því að láta hugsa fyrir okkur. Eða við getum valið hinn þrönga veg, látið eigin stundarhagsmuni og þægindi víkja fyrir baráttunni fyrir réttinum til að tjá okkur, réttinum til að hugsa, til að efast, til að móta í sameiningu framtíð sem er manninum samboðin. Ég hvet alla sem láta sér annt um frelsi og lýðræði til að taka þátt í þeirri baráttu með okkur.
14.12.2022 | 00:27
"Woke" - Hugmyndafræði í þjónustu alræðis?
Bræðralagið sem myndast meðal kúgaðra og ofsóttra varir aldrei, segir breski sagn- og listfræðingurinn Simon Elmer í nýrri bók sinni, The Road to Fascism For a Critique of the Global Biosecurity State, (London 2022). Hann vitnar í heimspekinginn Hönnu Arendt: Mennska hinna forsmáðu og sködduðu hefur aldrei enn lifað af stund frelsunarinnar í svo mikið sem eina mínútu. Þetta þýðir ekki að hún sé ómerkileg, því í raun gerir húnforsmán og sköddun þolanlega; en þetta þýðir að í pólitísku tilliti skiptir hún engu máli (231). Það sem verður að koma í stað bræðralagsins nú, segir Elmer, þegar verstu kúgunaraðgerðir Covid tímabilsins hafa hjaðnað, að minnsta kosti tímabundið, er vinátta; en þó ekki í þeim skilningi sem við nútímamenn leggjum í hana.
Elmer fullyrðir að vestræn samfélög stefni nú hratt í átt að fasísku alræði, þróun sem fjórða iðnbyltingin geri mögulega og sé drifin áfram af auðhringum og skrifræðisvaldi. Eftir fall Sovétríkjanna höfum við orðið ómeðvituð um hætturnar af alræði sem á sér uppruna hægra megin við miðju; barnalegt frjálslyndi undanfarinna áratuga hafi blindað okkur gagnvart þessari hættu. Elmer tekur undir viðvörun Hayeks í Leiðinni til ánauðar, um að hættulegasta tegund fasisma sé sá sem knúinn er áfram af yfirþjóðlegu tækniræði sem gætiauðveldlega beitt mestu harðstjórn og ábyrgðarlausu valdi sem hægt er að hugsa sér ... Og þar sem það er varla neitt til, sem ekki er hægt að réttlæta með tæknilegri nauðsyn sem enginn utanaðkomandi gæti í raun efast um eða jafnvel með mannúðarrökum varðandi þarfir einhvers sérlega illa stadds hóps sem ekki væri hægt að hjálpa á annan hátt þá er lítill möguleiki á að stjórna því valdi (143). Og höfum í huga að hér íhugar Hayek ekki einu sinni möguleikann á því nána samstarfi milli alþjóðlegs tækniræðis og einokunarauðvalds sem við sjáum á okkar tímum.
Ekkert sósíalískt við "woke"
Elmer fullyrðir að stuðningur vinstri manna við tilskipanir og reglur líföryggisríkisins byggist ekki á eðlislægri forræðishyggju þeirra eins og hægrimenn telja gjarna, heldur mun fremur á því að þeir hafi smitast af hugmyndum af meiði nýfrjálslyndis, um pólitíska rétthugsun, sjálfsmyndarstjórnmál og nú síðast réttrúnað woke hugmyndafræðinnar. (147). Elmer bendir réttilega á hvernig þöggun, slaufunarmenning, kvenfyrirlitning ... lögreglueftirlit með orðum og skoðunum fólks eigi sér alls ekki rætur í lýðfrelsisstefnu, stéttabaráttu eða jafnaðarhugsjón; það sé í raun ekkert sósíalískt við þessi einkenni hinnar nýju alræðishyggju.
Þetta virðist í beinni andstöðu við það algenga viðhorf, að minnsta kosti meðal hægrimanna, að woke hugmyndafræðin sé vinstri sinnuð í grunninn, og sé afleiðing þeirra ítaka sem sósíalistar hafi náð í vestrænum samfélögum gegnum áróður og yfirtöku grunnstofnana, í samræmi við kenningu Dusche (og Gramscii) um hina löngu göngu gegnum stofnanirnar.
Hver er þá rökstuðningur Elmers hér?
Elmer vitnar í einkunnarorð nasista Kraft durch Freude (styrkur í gegnum gleði), og bendir á hvernig það sédraumurinn um einingu þjóðarinnar, minningin um fallnar hetjur sem liggi að baki fasistakveðjunni, að bakiauðfúsri undirgefni við leiðtogann, og það sé á kitsinu sem fagurfræði alræðishyggjunnar byggi.
Á þetta hafa raunar fleiri bent: Samkvæmt listfræðingnum Monicu Kjellman-Chapin er algengt að kitsinu, vélrænni list sem auðvelt er að neyta og vekur væmnar tilfinningar, sé beitt af alræðisstjórnum sem tæki til stjórnunar og innrætingar. Í Óbærilegum léttleika tilverunnar (Reykjavík, 1986) segir Milan Kundera:
Kitsið kreistir fram tvö tár. Fyrra tárið segir: En hvað það er fallegt að sjá krakka hlaupa um grasflöt!
Seinna tárið segir: En hvað það er fallegt að klökkna eins og allt mannkynið við að sjá krakka hlaupa um grasflöt!
Einungis síðara tárið veldur því að kitsið er kits.
Bræðralag mannanna getur aldrei grundvallast á öðru en kitsi.
Woke, segir Elmer, er jafngildi kitsins. Að taka hnéð, klappa fyrir heilbrigðisstarfsfólki, fylgja órökréttum tilskipunum, í þágu heildarinnar, eða eins og er líklega algengara, aðeins til að sýnast, er í eðli sínu það sama og að klökkna eins og allt mannkynið við að sjá krakka hlaupa um grasflöt. Og þessi samstaða, sem á endanum er fölsk samstaða, er líka drifkrafturinn þegar múgurinn snýst gegn þeim sem ekki hlýða, gegn óbólusettum, gegn þeim sem neita að taka hnéð, gegn þeim sem hafa hugrekki til að rugla og vekja efasemdir um hina viðteknu skoðun, til dæmis þegar svartur maður klæðist stuttermabol með slagorðinu White lives matter. Því í eðli sínu snýst woke, rétt eins og kitsið, um útilokun; þeir grimmustu eru gjarnavæmnastir allra.
Ofurróttæk afstæðishyggja
Woke hugmyndafræðin sem látið er líta út fyrir að snúist um menningarlegt andóf hinna jaðarsettu og kúguðu er nú orðin opinber hugmyndafræði líföryggisríkisins, sem á grunni hennar réttlætir stöðugt eftirlit, ritskoðun og æ öflugri stýringu ríkisvaldsins á líffræðilegri tilveru okkar, segir Elmer. Woke er þegar Justin Trudeau tekur hnéð í mótmælum Black Lives Matter í Ottawa árið 2020 og úthúðar svo, tveimur árum síðar, þeim sem andmæla gerræðistilburðum hans, kallar þá þjófa, ofstækismenn, kynþáttahatara og gyðingahatara, kallar viðhorf þeirra óásættanleg, sakar þingmenn sem andmæla fasískri hegðun hans um að standa með hakakrossinum, og lætur loka bankareikningum þeirra sem styðja baráttuna gegn löglausu ofbeldi hans og krefjast þess að lög og stjórnarskrá séu virt. Engin önnur hreyfing, síðan fasisminn var og hét, hefur lagt sig eins í framkróka um að skapa grundvöll fyrir lagalegar og pólitískar breytingar til að styðja við kapítalisma í dauðateygjunum segir Elmer (117).
Elmer bendir á hvernig mótmæli sem voru í samræmi við woke hugmyndafræðina voru ekki aðeins liðin heldur litið á með velþóknun meðan samfélagið var drepið í dróma sóttvarnaraðgerða, en þeir sem mótmæltu lokunum og höftum til að verja lífsviðurværi sitt voru hundeltir, sektaðir eða fangelsaðir. Ástæðan fyrir þessu er sú, segir Elmer, að yfirvöldum stafar engin ógn af woke; það snýst einungis um um réttrúnað, umburðarleysi og helgisiði, það er andbyltingarsinnað, en sér markaðinn sem eina mögulega farveg breytinga (120), og síðast en ekki síst skapar það tækifæri til að framfylgja og þróa enn frekar takmarkanir á málfrelsi og persónufrelsi, lykilskref á leiðinni til fasismans. ... Í stuttu máli, með því að auðvelda kapítalismanum að skapa alræði líföryggisríkisins er woke ekki frjálslynt, og það er sannarlega ekki sósíalískt: Woke er fasískt.(121)
Eitt af lykileinkennum woke hugmyndafræðinnar er algjört óþol gagnvart rökræðu, gagnvart röklegri hugsun, og við sjáum sömu tilhneigingu í þeim fjarstæðum, aftengingu við veruleikann og mótsagnakenndu viðhorfum sem breiðst hafa út í tengslum við kórónafaraldurinn. Fyrir þá sem aðhyllast woke er það eina sem skiptir máli þeirra eigin persónulega upplifun, einkareynslan. En í heimi þar sem öll merking er einkaleg getur engin merking verið til; einkamál er ómögulegt, segir Wittgenstein, því höfundur þess getur ekki skilið það sjálfur. Í almennari skilningi gætum við litið á skilgreiningu Hönnu Arendt á almennri skynsemi sem sameiginlegri skynjun okkar á heiminum, og hvernig þessi sameiginlega skynjun grundvallast á sameiginlegu tungumáli, sameiginlegum sögum og sameiginlegri aðferð til að hugsa; án þessara grundvallarþátta er samfélagið í raun ekki lengur til.
Einangrun einstaklingsins er forsenda alræðisins
Eins og Elmer bendir á, og aðrir, þar á meðal Arendt, hafa bent á áður, er einangrun einstaklingsins ein af lykilforsendum þess að hægt sé að koma á og viðhalda alræði. Þetta skildi Stalín vel þegar hann lét leysa upp öll félög og klúbba; jafnvel skákfélög voru ekki undanskilin, því til að koma á sönnu alræði verður að einangra fólk frá hvort öðru, hindra að það myndi félagsleg tengsl. Höfnun woke hugmyndafræðinnar á öllu öðru en einkareynslunni er því afar mikilvægur hornsteinn hins nýja fasisma sem Elmer óttast að sé handan við hornið. En það eru ekki aðeins hin sýnilegu ummerki einangrunarinnar, svo sem skilyrðislaus hlýðni við grímuskyldu og innilokun sem leggja þennan grundvöll, heldur ekki síður sú einangrun sem grundvallast á afneitun á sameiginlegri skynjun, sem er bein afleiðing róttækrar afstæðishyggju sem tekur ekkert sem gilt nema einstaklingsbundna huglæga reynslu. Og þar sem samfélagsbreytingar knúnar áfram af fólkinu, byltingarkenndar eða ekki, byggjast á möguleikanum til að koma saman, ræða hugmyndir og skipuleggja aðgerðir, sjáum við hversu eyðileggjandi slík hugmyndafræði er fyrir alla slíka viðleitni, jafnt á vinstri og hægri væng stjórnmálanna; hún ógnar öllu raunverulegu stjórnmálastarfi. Og það segir sig sjálft, að í samfélagi sem hafnar öllu öðru en einkareynslu - ef við getum einu sinni kallað það samfélag getur engin löggjöf haldið velli, og þar með engin mannréttindi.
Umfjöllun Elmers um woke-hugmyndafræðina er miðlæg í gagnrýni hans, en um leið aðeins hluti víðfeðmrar greiningar hans á fasismanum, grundvelli hans og ummerkjum um yfirvofandi endurvakningu hans. Hann rekur greiningu Umberto Eco á einkennum hins eilífa fasisma, fjallar á gagnrýninn hátt um skilgreiningu Hayeks á fasisma, fjallar um og skýrir flókinn hugmyndaramma Giorgio Agamben sem liggur til grundvallar sýn hans á stöðu nútímamannsins sem homo sacer þess sem er útilokaður, en um leið ofurseldur valdinu - innan líföryggisríkisins, kafar ofan í tækniþróunina sem leyfir stöðugt eftirlit yfirvalda og kemst að þeirri niðurstöðu að ef ekkert er að gert séum við á leið í átt að nýrri tegund fasísks alræðis, sem sé kapítalískt í eðli sínu og sem nær ómögulegt sé að brjótast undan þegar því hefur einu sinni verið komið á. Sú staðreynd að greining hans er byggð á sósíalísku sjónarhorni fremur en hægrisinnuðu gefur henni vissulega aukið vægi; hér gæti verið kominn sá grunnur að gagnrýninni umræðu meðal vinstrisinnaðra menntamanna um atburði undanfarinna missera, sem sárlega hefur skort.
Gildi vináttunnar
Undir lok bókarinnar fjallar Elmer um forngríska vináttuhugtakið sem mögulega útgönguleið. Hjá Forngrikkjum, segir hann, var vinátta meðal borgaranna (philia) grundvallaratriði í velferð borgarríkisins (polis) og einmitt á því byggist hugmyndin um vestrænt lýðræði. Þetta vináttuhugtak er frábrugðið því sem við eigum að venjast. Við sjáum vináttu sem þá nánd sem við leitum eftir til að forðast firringuna sem stafar af stöðugri opinberun einkalífs okkar, segir Elmer. Vinátta er því aðeins til staðar í einkalífinu. En hjá Forngrikkjum voru borgararnir aðeins sameinaðir innan borgarríkisins gegnum stöðuga samræðu og rökræðu. Kjarni vináttunnar fólst í því að koma saman og ræða málefni samfélagsins, ekki aðeins í persónulegum samskiptum og samræðum um okkur sjálf við þá sem standa okkur næst, heldur í samtali sem byggir á sameiginlegum hagsmunum okkar sem þegnar og þátttakendur í samfélaginu. Að sögn Elmers er það vinátta af þessu tagi, tengslin sem myndast á milli ábyrgra virkra borgara, sem gæti og ætti að koma í stað bræðralags þeirra sem ráðist er á með þöggun, ritskoðun, innilokun og öðrum kúgunaraðferðum. Í stuttu máli, Elmer hvetur okkur til að taka alvarlega ábyrgð okkar sem samfélagsþegnar í stað þess að vera eingöngu neytendur sem láta sig stjórnmál og samfélag engu varða; að við komum að nýju saman á torginu, til að takast á um hugmyndir, þróa viðhorf okkar áfram gegnum rökræðu, en ávallt á grundvelli vináttunnar, í hinum forngríska skilningi.
Greinin birtist á https://krossgotur.is og á ensku á vef Brownstone Institute
7.12.2022 | 12:01
Hnignun réttarríkisins, þöggun í Lettlandi og yfirtaka auðhringa á heilbrigðiskerfum
5.12.2022 | 23:17
Við megum aldrei gleyma
Samkvæmt Sameinuðu þjóðunum hafa höft og lokanir vegna kórónaveirunnar þegar valdið dauða hundruða þúsunda barna í þriðja heiminum. Röskun vegna lokana skóla hefur grafalvarlegar afleiðingar fyrir börn. Og eins og rannsóknir hafa þegar sýnt, höfðu þessar aðgerðir engin teljandi áhrif á dauðsföll af völdum Covid-19, en eiga eflaust stóran þátt í aukningu umframdauðsfalla af öðrum orsökum. Nú, þegar tilraunir til að hægja á eða stöðva útbreiðslu veirunnar, annað hvort með lokunum eða bólusetningu, hafa mistekist, og hún er orðin landlæg, er kominn tími til að halda áfram. En það er ekki kominn tími til að gleyma. Því ef við gleymum er hætta á að við endurtökum þessa skelfilegu tilraun.
Í stuttu máli er staðan þessi: Upplýsingar um árangursleysi og alvarlegar afleiðingar sóttvarnaraðgerða koma hægt og rólega fram. Sífellt meiri upplýsingar um hamfarirnar af völdum þeirra eru að koma upp á yfirborðið, jafnvel teknar að birtast í meginstraumsmiðlum. Fólk er farið að finna efnahagslegu afleiðingarnar á eigin skinni og tilraunir til að hengja þær allar á stríðið í Úkraínu eru dæmdar til að mistakast. Jafnvel þótt meirihluti hinna bólusettu kunni enn að halda fast í þá trú sína að bólusetningin hafi komið þeim að gagni, þá er gagnsleysi efnanna og vísbendingar um umframdánartíðni af þeirra völdum í raun of augljóst til að hægt sé að neita því. Og nú kemur jafnvel í ljós að upprunalegu fullyrðingarnar um virkni voru byggðar á fölsun gagna.
Á sama tíma hafa flestir gerst virkir þátttakendur í að ýta undir orðræðuna um gagnsemi lokana og bólusetninga. Þeir hafa endurtekið möntrurnar svo oft að þeir eru sjálfir orðnir hagaðilar; orðræðan er einnig þeirra, sem þýðir að það er erfitt að skipta um skoðun. Það er erfitt að viðurkenna að maður hafi verið blekktur, sérstaklega þegar maður hefur sjálfur tekið virkan þátt í að blekkja aðra. Og ef maður hefur gengið hart fram í að útskúfa óbólusettum vinum og ættingjum sér maður kannski enga leið til baka.
Flestir trúa enn hinni opinberu frásögn, telja þá sem efast um bóluefnin brjálaða bólusetningarandstæðinga og trúin á gagnsemi lokananna grundvallast á mjög sterkri innsæisvillu sem erfitt er að komast undan. Að viðurkenna að það sem maður hefur stutt af heilum hug valdi ekki aðeins eymd og dauða um allan heim, en skaði einnig manns eigin börn fyrir lífstíð er líklega of erfitt fyrir flesta. Því loka þeir augunum.
Varnaðarorð áður en lengra er haldið: Nánast strax í upphafi áttaði ég mig á því að það var eitthvað gruggugt við frásögnina sem haldið var að okkur; það var svo mikið misræmi á milli staðreyndanna og frásagnarinnar. Reyndar hafði ég einbeitt mér að beitingu gagnrýninnar, röklegrar hugsunar í aðdragandanum, og gaf út bók um efnið rétt áður en heimsfaraldurinn skall á. Gagnrýnin hugsun var mér því ofarlega í huga á þessum tíma. Í megindráttum hafa spár mínar reynst réttar, hvort sem þær snúa að afleiðingum sóttvarnaraðgerða, árangursleysi bólusetninganna, gagnsleysi grímunotkunar og hafta til að hindra smit. En það að hafa rétt fyrir sér um eitt atriði þýðir ekki að maður hafi endilega rétt fyrir þér um önnur, og það að ég tilheyri litlum minnihlutahópi með sterkar skoðanir gæti vel spillt greiningu minni og spám.
En hvað sem því líður er mat mitt nú þetta: Ég tel að við séum að nálgast tímamót. Staðreyndirnar tala sínu máli og staðreyndir hafa þann pirrandi vana að koma á daginn; á endanum gera þær það alltaf. Við erum enn á stigi afneitunarinnar, við höldum okkur enn við rangar skoðanir okkar, við erum enn ekki fær um að skilja afleiðingar þess sem okkur var gert; sem við gerðum okkur sjálf, kannski með því að verða fjöldadáleiðslu að bráð eins og sálfræðingurinn Mattias Desmet hefur getið sér til um. En þetta stig getur ekki varað lengi; þetta er lognið á undan storminum.
Fæst gerum við okkur grein fyrir að stormurinn er að skella á. En þau sem spyrja spurninga og geta hugsað skýrt og gagnrýnið, þau sem sjá hvernig lokanir og hindranir, ásamt áður óþekktri peningaprentun hafa leitt af sér verðbólgu, truflanir í aðfangakeðjum og vöruskort, þau okkar sem botna jafnvel svolítið í sálfræði og átta sig á þeim hrikalegu afleiðingum sem lokanir skóla, grímunotkun og einangrun hefur haft á börnin okkar, þau sem hafa lesið skýrslurnar um vaxandi hungur og umframdauðsföll af völdum einangrunar og truflana í heilbrigðisþjónustunni, þau sem geta lesið og skilið læknisfræðilegar rannsóknir og skilið gögnin um virkni bóluefnanna og skýrslur um aukaverkanir af þeirra völdum, þau sjá vísbendingarnar og geta á grunni þeirra horft fram á veginn og spáð fyrir um hvert við stefnum.
Margar af langtímaafleiðingunum munu koma hægt fram. Versnandi menntun barna, sálrænn skaði; þetta opinberast hægt og orsakasambandið er flestum kannski ekki ljóst. Hungur og dauðsföll í löndum þriðja heimsins verða hunsuð á hinum velmegandi Vesturlöndum eins og venjulega, þó ekki í þeim löndum sem verða fyrir áhrifunum. Skaðinn af bólusetningarherferðunum verður sýnilegri eftir því sem tíminn líður, sérstaklega ef svartsýnustu spár um áhrifin á heilsu fólks ganga eftir. En það er hinn efnahagslegi veruleiki sem við stöndum frammi fyrir sem verður háværasta vakningin. Aukin verðbólga rýrir efnahagsstöðu fólks hratt. Margir munu missa heimili sín, lífskjör munu versna, þeir fátækustu munu svelta.
Á Íslandi, eftir fjármálahrunið 2008, þegar gengi krónunnar féll um helming og allir bankar landsins fóru á hausinn, misstu þúsundir heimili sín og atvinnuleysi stórjókst. Snemma árs 2009 urðu víðtæk mótmæli til þess að hrekja lýðræðislega kjörna ríkisstjórn frá völdum. Almenningur snerist gegn hinum áhættusæknu bankamönnum, sem allir dáðust að nokkrum mánuðum áður, í blindri trú á óbilandi hugvitssemi íslenskra fjármála- og viðskiptamanna; og auðvitað gegn stjórnmálamönnum fyrir að hafa ekki séð óveðursskýin sem voru á lofti.
Hverju verður kennt um að þessu sinni? Verður það bara Pútín? Það er ólíklegt, að minnsta kosti mun sú skýring ekki duga lengi; fólk mun leita sökudólganna í eigin nágrenni. Bandaríkjamenn, Kínverjar, Afríkubúar, Indverjar, sem margir hverjir hafa varla heyrt um Úkraínu og sjá Evrópu sem lítilvægan og hrörnandi heimshluta, hversu líklegt er að þeir kenna fjarlægum stríðsherra um, þegar þeirra eigin stjórnmálamenn hafa ekki aðeins ekki svikið loforð sín heldur logið að þeim líka í stórum stíl?
Efnahagslegar afleiðingar munu þvinga fólk til efasemda um annað sem frá stjórnvöldum kemur. Þegar fólk hefur áttað sig á því hvað veldur verðbólgu og gengisfellingu lífeyrisins, tekur það að efast um bólusetningarnar, þó ekki væri nema vegna aukins fjölda dauðsfalla og skaðlegra áhrifa sem margir upplifa. Og þegar maður hefur fundið einhvern til að kenna um eitt fylgir annað gjarna á eftir, sérstaklega ef hann hefur ekki verið alveg heiðarlegur. Þú ákvaðst að trúa þeim, jafnvel þótt þig grunaði að það sem þeir sögðu væri ekki satt; þú valdir að líta framhjá því, en núna; núna hafa þeir gert mér þetta, ég er að missa heimili mitt, ég get ekki fætt fjölskylduna, ég glími enn við langvarandi aukaverkanir síðan ég var bólusett, dóttir mín hefur verið þunglynd síðan skólunum var lokað og það fer bara versnandi; hvað ég var vitlaus að trúa þessum ræflum! Svona mun hlutunum vinda fram. Vendipunkturinn verður efnahagsáfallið. Hitt fylgir í kjölfarið.
En hvað svo? Margir af lykilmönnunum á bakvið hamfarirnar eru þegar teknir að fjarlægja sig frá fyrri áróðri sínum. Nokkrir, eins og hinn breski Mark Woolhouse virðast jafnvel sjá eftir gjörðum sínum. En þeir verða fleiri sem einskis iðrast. Fyrr á árinu sagði íslenski sóttvarnalæknirinn í viðtali að sóttvarnaraðgerðir hér hefðu ekki verið nógu strangar. Og hann sakaði þá fáu stjórnmálamenn sem létu í ljós efasemdir og höfðu áhyggjur af velferð samfélagsins í heild, um að grafa undan samstöðunni á bak við aðgerðirnar. Eins og hann væri keisarinn, stjórnmálamennirnir aðeins þjónar hans. Og hann er ekki einn um þetta. Margt af þessu fólki mun halda áfram að ýta undir frásögnina þó hún molni í kringum það. Þetta fólk verður fyrstu skotmörk reiði almennings. Svo verða það stjórnmálamenn, lyfjafyrirtæki, fjölmiðlar og tæknirisar.
Að sjálfsögðu verður barist á móti af hörku. Allra leiða verður leitað til að blekkja, þagga og afvegaleiða þegar frásögnin byrjar að molna; allt gert til að fela ósannindin og skaðann. Þrýstingur á áframhaldandi grímunotkun, endurnýjaðar lokunaraðgerðir og bólusetningaskírteini mun halda áfram um stund. Og við megum ekki gleyma því að hér eru miklir hagsmunir í húfi; fyrir vissar mjög stórar atvinnugreinar eru samfélagslokanir og einangrun guðsgjöf; mannleg samskipti eru ógn við hagsmuni þeirra. Ritskoðunin verður aukin enn frekar. En þrátt fyrir öll völdin, peningana og tæknina munu staðreyndirnar koma í ljós, sannleikurinn sigrar á endanum. Hann gerir það alltaf.
Sumir gætu sagt að ég sé of bjartsýnn, að við séum nú þegar undir stjórn samsærisafla fjölmiðla, tæknirisa og spilltra embættismanna, það sé engin leið til baka. En er það virkilega svo? Ekki er langt síðan tilraun Bandaríkjanna til að framselja fordæmalaus völd til WHO var afstýrt, sem aðallega má þakka afrískum leiðtogum og hörðum mótmælum almennings. Bólusetningapassarnir eru að hverfa og hvað mun að lokum verða úr þeim áætlunum sem enn eru til um slíkt er óljóst. En auðvitað er hættan enn fyrir hendi.
En það sem raunverulega skiptir máli er hvernig við bregðumst við þegar frásögnin molnar. Ætlum við bara að yppta öxlum og halda áfram daglegu lífi okkar, án tillits til ógnarinnar sem steðjar að frelsi okkar og mennsku? Eða munum við horfast í augu við afleiðingar þess að við höfum ekki hugsað gagnrýnið, afleiðingar trúgirni okkar og skorts á siðferðilegum heilindum, eins og þýska þjóðin neyddist til að gera eftir síðari heimsstyrjöldina, eins og Íslendingar þurftu að gera eftir árið 2008? Munum við að draga þá sem bera ábyrgðina fyrir dómstóla? Munum við læra, enn og aftur á erfiðan hátt, hvernig það eina sem getur komið í veg fyrir slíkar hörmungar í framtíðinni er að axla ábyrgð sem hugsandi einstaklingar sem efast? Og munum við loksins skilja mikilvægi þeirrar niðurstöðu Hönnu Arendt í Uppruna alræðishyggjunnar, að hversu gallað sem það kann að vera, þá er það aðeins fullvalda þjóðríki frjálsra manna, stjórnað af kjörnum fulltrúum sem taka ábyrgð sína alvarlega; eins og Færeyingar gerðu meðan faraldurinn stóð yfir; en ekki embættismenn sem enginn hefur kosið, yfirþjóðleg samtök eða risafyrirtæki; að einungis þjóðríkið er raunverulega fært um að standa vörð um almenn mannréttindi?
Við verðum að halda áfram. Við verðum að endurreisa samfélög okkar, endurreisa siðferðileg gildi okkar og réttindi, endurreisa traust á vísindum og traust milli fólks. En til að halda áfram í raun og veru verðum við fyrst að horfast í augu við, skilja og bregðast við rótum hörmunganna og taka fulla ábyrgð á því hlutverki sem hvert og eitt okkar gegndi. Þess vegna megum við ekki gleyma. Við megum aldrei gleyma.
Greinin birtist fyrst á ensku á vef Brownstone Institute í júní, 2022 og á íslensku á krossgötur.is í nóvember.
23.10.2022 | 23:58
Afsökunarbeiðni Danielle Smith og Guðni Th. Jóhannesson
6.10.2022 | 23:00
Úrvinnslan ekki í lagi?
Ég hef reyndar aldrei skilið hvað Úrvinnslusjóður gerir. Held að hann geri reyndar alls ekki neitt heldur sé hann einungis vettvangur til að endurnýta útrunna framsóknarmenn sem fá ekki alvöru vinnu.
Ekki hefur forstjóranum greinilega gengið vel að vinna úr upplýsingum um niðurlagningu aukastarfsins fyrst það hefur tekið sjö ár og einhver annar þurft að taka verkið að sér að lokum. Hann hefur til dæmis ekki veitt því neina athygli að hann hafi aldrei unnið handtak í þessu starfi sínu í sjö ár.
En hjá sjóði sem gerir ekkert er kannski ekki von á öðru.
Man ekki betur en að fyrir nokkrum árum hafi maður á Akureyri verið dæmdur í fangelsi fyrir að hirða peninga sem banki lagði fyrir slysni inn á reikninginn hans.
Er einhver munur hér? Þarf ekki bara að vinna úr framkvæmdastjóranum á þar til gerðri stofnun með svolítið takmörkuðu ferðafrelsi og gaddavír í kring?
![]() |
Þáði 10 milljónir í ofgreidd laun |
Tilkynna um óviðeigandi tengingu við frétt |
Stjórnmál og samfélag | Breytt s.d. kl. 23:04 | Slóð | Facebook | Athugasemdir (0)
Þann 15. september sl. lokaði greiðslumiðlunin Paypal reikningum breska blaðamannsins Toby Young, Daily Sceptic vefmiðilsins sem er gagnrýninn á stefnu stjórnvalda í ýmsum málum, og Free Speech Union, sem eru samtök til varnar málfrelsi. Toby Young er í forsvari fyrir bæði Daily Sceptic og Free Speech Union. Tilraunir til að fá haldbærar skýringar á ákvörðun fyrirtækisins eða snúa henni við báru engan árangur og 22. september var greint frá málinu opinberlega.
Breskir stjórnmálamenn bregðast við haftatilburðum Paypal
En í þetta skipti kom háttsemi Paypal í bakið á fyrirtækinu. Toby Young, sem einnig er aðstoðarritstjóri hins þekkta vikurits Spectator, vakti strax athygli á málinu, hópur þingmanna skoraði á viðskiptaráðherrann að bregðast við. Þann 27. september fordæmdi svo ráðherrann, Jacob Rees-Mogg aðgerðir Paypal og krafðist þess að fyrirtækið léti tafarlaust af tilraunum til að hefta tjáningarfrelsi viðskiptavina sinna. Í kjölfarið opnaði Paypal alla reikningana að nýju. Nú má búast við löggjöf gegn slíku framferði á Bretlandi.
Toby Young er svo sannarlega ekki einn um að hafa orðið fyrir barðinu á tilraunum greiðslumiðlunarfyrirtækja til að hefta tjáningarfrelsi. Samtök sem berjast fyrir rétti barna til menntunar, vinstrisinnaðir vefmiðlar, samtök samkynhneigðra og fleiri aðilar hafa lent í því sama. Kannski varð það tjáningarfrelsinu til happs í þetta sinn að Paypal valdi sér þarna óheppilegan andstæðing, þekktan blaðamann með sterk pólitísk tengsl.
Ritskoðunariðnaðurinn heftir frjálsa umræðu
Flest höfum við væntanlega orðið vör við ritskoðun samfélagsmiðla gagnvart öllu efni sem fer í bága við stefnu og aðgerðir stjórnvalda í heilbrigðismálum undanfarin tæp þrjú ár, sama hversu misráðnar aðgerðirnar eru og á hversu veikum vísindalegum grunni stefnan byggir. Þessi ritskoðun byggir að mestu á fullyrðingum hinna vel fjármögnuðu fact-check upplýsingaveitna.
Það er kaldhæðnislegt að tveimur dögum áður en upplýsingar um aðgerðir Paypal gegn Daily Sceptic voru gerðar opinberar stóð ég í ströngu við að hrekja rangfærslur einnar slíkrar veitu, sem hafði ákveðið að umfjöllun um þá ákvörðun danskra yfirvalda að neita þorra fólks undir fimmtugu um bólusetningu gegn Covid-19, fæli í sér falsfréttir. Grein mín í Daily Sceptic um efnið nokkrum dögum áður, tíst Toby Young um greinina og öll önnur umfjöllun sem vísaði til ákvörðunar Dana fékk nú stimpilinn rangar upplýsingar á samfélagsmiðlum.
Þetta er aðeins eitt lítið dæmi um ritskoðunina. Ummerki hennar sjást glöggt á efnisvali flestra fjölmiðla, sem ekki þora að ganga gegn ritskoðurunum. Jafnvel höfundar vísindagreina virðast telja sig þurfa að beita sjálfsritskoðun. Nýlegt dæmi um þetta er íslensk rannsókn sem sýndi að líkur á Covid-19 smiti meðal bólusettra væru 42% hærri en annarra, og sem aðrar rannsóknir hafa síðan staðfest, en í inngangi lýstu höfundar muninum sem smávægilegum!
Atlagan að tjáningarfrelsinu komin á annað stig
Þegar réttar upplýsingar fá ekki að koma fram eru rangar ákvarðanir teknar. En með aðgerðum fjármálastofnana er atlagan að tjáningarfrelsinu komin á annað og alvarlegra stig, því þar er ráðist beint gegn lífsafkomu fólks. Þess er skemmst að minnast að snemma á árinu þröngvuðu kanadísk stjórnvöld bönkum til að frysta reikninga fólks sem stutt hafði mótmæli vörubílstjóra gegn þvingaðri lyfjagjöf að viðlögðum atvinnumissi.
Eftir að mál Free Speech Union og Daily Sceptic kom upp hefur komið á daginn að fleiri greiðslumiðlunarfyrirtæki hafa stundað svipuð vinnubrögð. Verði áform um afnám reiðufjár og opinberar rafmyntir að veruleika geta stjórnvöld vandræðalaust beitt fólk fjárhagslegum þvingunum vegna skoðana þess. Ekki þarf þá lengur á því samráði við einkafyrirtæki að halda, sem upplýst hefur verið um í málaferlum vísindamannanna Martin Kulldorff, Jay Bhattachariya og fleiri gegn bandarískum stjórnvöldum og samfélagsmiðlum.
Skylda stjórnvalda að verja tjáningarfrelsið, ekki að vega að því
Það er grunnhlutverk stjórnvalda að verja tjáningar- og persónufrelsi almennings. Stjórnvöld sem beita sér fyrir höftum á tjáningarfrelsi, annað hvort beint, eða bak við tjöldin með því að þrýsta á einkafyrirtæki, hafa í raun glatað lögmæti sínu. Breskir þingmenn virðast nú hafa risið upp og vonandi gerist það víðar, og sem fyrst. En á endanum er það hlutverk okkar, almennings í hverju landi, að standa vörð um réttindi okkar. Hér er um sjálfan grundvöll hins frjálsa lýðræðissamfélags að tefla.
Birt í Morgunblaðinu 30. september 2022
Stjórnmál og samfélag | Breytt s.d. kl. 16:27 | Slóð | Facebook | Athugasemdir (0)
9.8.2022 | 21:38
Widerspruch macht frei!
Eitt af uppáhaldsviðfangsefnum þýska vísindamannsins sem skrifar á Substack undir nafninu Eugyppius eru uppátæki þýska heilbrigðisráðherrans, Karls Lauterbach, sem nýlega veiktist af Covid-19 þrátt fyrir fjórar bóluefnissprautur.
Ég gef Eugyppiusi orðið:
We saw last week that Lauterbachs proposed Infection Protection Act will authorise the German federal states to reimpose mask mandates, with bizarre exemptions for the freshly vaccinated those who have been jabbed within the last three months.
...
Well, after a few days of being lampooned for his dumb rule, Lauterbach decided to address his critics. He tweeted to general astonishment that, actually, Nobody recommends vaccination every three months, even though just days before he had promoted rules deliberately incentivising precisely this. Faced with the obvious objections, he went further, asking: Do you really believe that people are going to get vaccinated every three months just so they can visit restaurants without masks? even though 48% of his own voters had just told pollsters thats exactly what they were going to do. If we really saw this happening, he continued, wed change the rule and end the exemption.
Í stuttu máli segist þýski heilbrigðisráðherrann vilja undanþiggja þá sem eru bólusettir frá endurnýjaðri grímuskyldu, en um leið hótar hann að afnema undanþáguna ef almenningur nýtir sér hana og heldur áfram að láta bólusetja sig aftur og aftur til að fá undanþáguna, um leið og hann hvetur fólk til endurtekinna bólusetninga.
Sumsé, undanþága fyrir bólusetta, en aðeins ef þeir láta ekki bólusetja sig (og ef þeir gera það ekki, svei þeim þá)!
- - - - - - - - - - - - - -
Skynsemin hefur vissulega ekki notið mikilla vinsælda undanfarna 30 mánuði, en nú erum við að ganga inn í tímabil hinnar hreinu mótsagnar; mótsögnin er hinn nýi guð og Lauterbach er spámaður hans. Setjum nú upp hirðfíflahatta og trúðanef, rétt eins og spámaðurinn gerir, og hegðum okkur eins og fábjánar. Við munum fyllast barnslegri undrun og djúpri gleði þegar við uppgötvum þann óendanlega léttleika tilverunnar sem fullkomið frelsi frá skynseminni færir okkur. Föllumst í faðma við mótsagnirnar: Widerspruch macht frei!
2.5.2022 | 22:26
Trúir hann þá á ritskoðun?
Haraldur þessi er ósáttur við að Elon Musk hyggist tryggja tjáningarfrelsi á Twitter. Hann segist halda áfram að "berjast fyrir það sem hann trúir á".
Trúir hann þá á ritskoðun?
Er hann andstæðingur tjáningarfrelsis?
![]() |
Verður áfram og berst fyrir því sem hann trúir á |
Tilkynna um óviðeigandi tengingu við frétt |
Um bloggið
Hitt og þetta
Bloggvinir
-
graenar-lausnir
-
bjarnijonsson
-
bjornalexandermikli
-
gattin
-
dofri
-
fhg
-
gretaulfs
-
gudni-is
-
mosi
-
bofs
-
muggi69
-
gudrunmagnea
-
zeriaph
-
holi
-
haukurn
-
diva73
-
hlynurh
-
ingibs
-
ingolfursigurdsson
-
fun
-
jennystefania
-
johnnybravo
-
eyfeld
-
jonbergsteinsson
-
jonvalurjensson
-
thjodarskutan
-
krist
-
kristjan9
-
loncexter
-
ludvikjuliusson
-
sleggjudomarinn
-
magnuss
-
svarthamar
-
vestskafttenor
-
otti
-
runaro
-
joklamus
-
sigurjons
-
stefanjul
-
summi
-
saemi7
-
samy
-
torfusamtokin
-
vestfirdir
-
thorsteinn
-
valli57
Heimsóknir
Flettingar
- Í dag (7.2.): 3
- Sl. sólarhring: 3
- Sl. viku: 10
- Frá upphafi: 284903
Annað
- Innlit í dag: 3
- Innlit sl. viku: 10
- Gestir í dag: 3
- IP-tölur í dag: 3
Uppfært á 3 mín. fresti.
Skýringar