Til hvers er stjórnarskrá?

Stjórnarskrám er fyrst og fremst ætlað það hlutverk að vernda borgarana fyrir ásælni og afskiptasemi valdhafa. Meginhlutverk stjórnarskrárinnar er þannig að setja framkvæmdavaldi og löggjafarvaldi mörk. Gangi valdhafar út fyrir mörk sín geta þá dómstólar fellt ákvarðanir þeirra úr gildi með vísan til stjórnarskrár.

Í tillögu nefndarinnar að nýrri stjórnarskrá er að finna eitt atriði sem styrkir stöðu borgaranna gagnvart valdhöfum. Það er ákvæðið um þjóðaratkvæðagreiðslur. Ég hef að vísu verulegar efasemdir um að rétt sé að skilyrða heimild til þjóðaratkvæðis við einhverjar tilteknar tegundir laga enda verða þá valdhafar fljótir að útvíkka undantekningarnar með ýmsum klækjabrögðum. Eins er ég ekki viss um að rétt sé að almenningur geti átt frumkvæði að lagasetningum - frumkvæðisrétturinn hefur verið við lýði í Kaliforníu um nokkra hríð og valdið þar margháttuðum vanda.

Mannréttindakafli stjórnarskrártillögunnar er hins vegar helsti veikleiki hennar. Yfirlýsingar á borð við að tryggja beri fjölbreytileika mannlífsins eða að allir geti lifað við mannlega reisn setja valdhöfum ekki skorður heldur færa þeim nær ótakmarkað umboð til að skipta sér af nánast hverju sem er - líkt og þeir gera gjarna í skjóli óskýrra lagaákvæða. Það að slík merkingarleysa skuli hafa ratað inn í stjórnarskrártillöguna vekur óneitanlega með manni ugg um að höfundarnir hafi ekki haft hlutverk plaggsins neitt sérstaklega vel á hreinu.

Stjórnarskrá verði breytt umtalsvert