Verðmæti og takmarkanir

Fiskveiðiheimildir eru verðmætar vegna þess að ríkisvaldið hefur takmarkað sókn í fiskistofnana. Með sama hætti gæti ríkisvaldið búið til verðmæti af öðrum toga. Ef rétti til aðgangs að vinsælum ferðamannastöðum yrði til dæmis úthlutað til þeirra sem nú fara þangað með ferðamenn yrðu þær heimildir verðmætar. Ef leyfi til verslunarreksturs yrðu takmörkuð við núverandi verslanir yrðu þau leyfi verðmæt.

Spyrja má: Hver er réttmætur eigandi arðsins sem myndast beinlínis vegna stjórnvaldsákvarðana sem skerða réttindi eins og færa þau öðrum?

Er það sá sem hlýtur réttindin, sá sem sviptur er réttindunum, báðir, eða ríkisvaldið sjálft?

Og ef sókn í gæði er takmörkuð, hver er þá réttur þeirra sem hafa nýtt þau fram til þessa? Hafa þeir rétt umfram þá sem einnig höfðu réttindin en nýttu þau ekki?

Til að fullyrða um réttlæti eða ranglæti kvótakerfisins þarf að svara þessum spurningum.

 

Undirskriftarsöfnun vegna makríls

Athugasemdir

[Sindri Karl Sigurðsson, 1.5.2015 kl. 17:13]

Takmarkaðar auðlindir verða alltaf bitbein annara. Þetta sem þú segir Þorsteinn er mjög góð hugleiðing og leiðir til þess, sem þú greinilega vilt ekki segja: Af hverju á ríkið að taka við peningum og ráðstafa þeim, vegna arðs af auðlind sem ég á? Sérstaklega vegna þess að ríkið á ekki baun í henni, ekki þarabólu.

RÍKIРþað er ég, sagði einhver.

Réttur þeirra sem hafa nýtt hlutina hingað til er varla umdeilanlegur. Í tilefni 1. maí þá má benda á að það þarf meira að segja að segja upp hefðum hvað varðar vinnutíma með því að segja upp fólki, þegar um er að ræða kaup og kjör.

Ef réttur þeirra sem stunda fiskveiðar við landið verður niður troðinn og aðrir fá að japla á kökunni í framhaldinu er verið að heimfæra Rhodesiu og Mosambik yfir á Norðurhvel jarðar. Persónulega sé ég því allt til foráttu og langar verulega að hitta þann mann sem vill búa í þvílíku umhverfi.

[Þorsteinn Siglaugsson, 1.5.2015 kl. 17:44]

Takk fyrir punktana, Sindri. Ég vil reyndar alls ekki hafna þeirri leið að ríkið taki markaðsverð fyrir kvótann í stað veiðigjalda, en áður en til þess kemur þarf að svara spurningunni um hverjum rétturinn tilheyrir. Ef ákveðið yrði á morgun með lagasetningu að einungis núverandi ferðaþjónustufyrirtæki mættu ferja fólk á Þingvelli, væri það eðlilegt eða væri með því verið að brjóta rétt á þeim sem ætluðu að stofna slík fyrirtæki á morgun? Þetta er spurningin sem svara þarf.

[Ásthildur Cesil Þórðardóttir, 1.5.2015 kl. 18:24]

"Af hverju á ríkið að taka við peningum og ráðstafa þeim, vegna arðs af auðlind sem ég á? Sérstaklega vegna þess að ríkið á ekki baun í henni, ekki þarabólu"

Í stjórnarskrá segir að sjávarauðlindin sé eign íslensku þjóðarinnar.  Það er óumdeilanlegt.  Þó L.Í.Ú. og stjórnvöld vilji færa þá eign yfir til stórútgerðanna.  

Þar segir líka að allir eigi að hafa sama rétt til að stunda sjó.  Hér áður fyrr gat hver sem er sem gat fjárfest í bát og veiðiútbúnaði hafi útgerð, og landið blómstraði.  Nú er það ekki hægt, því það er búið að kvótasetja fiskinn og örfáum hefur verið færður veiðirétturinn á silfurfati.  Það átti ekki að verða þannig.  Í dag er kvótinn orðin að eign sem erfist sem aldrei var meiningin.  Þess vegna er þetta ekkert sambærilegt við ferðaþjónustu eða annað.  Í upphafi var úthlutað eftir veiðireynslu, og svo kom til skipstjórahlutur.  Út á þennan veiðirétt fengu svo útgerðarmenn lán í bönkum, og til að tryggja hagmuni bankana var þetta gert að þeirri eign sem það er í dag.  En í upphafi áttu útgerðarmenn að veiða ákveðið magn af kvótaeign, því var aldrei fylgt eftir, og þess vegna getur útgerð "átt" kvóta lang umfram veiðigetu og getur "leigt" öðrum kvótann.  Þeim er því í mun að kvótaverð sé nógu hátt, svo þeir hámarki "eign" sína.  

Í upphafi var sagt að þetta ætti að bjarga landsbyggðinni og bæta hag dreyfbýlisins, það varð aldrei aftur á móti  hafa þessir "Kvótaeigendur" alræðisvald yfir bæjarfélögum og kauptúnum, svo að ekkert atvinnuöryggi er til.  Útgerðarmenn geta hvenær sem er ákveðið að flytja burt með allt sitt, eða selja það úr samfélaginu og fólkið stendur eftir með verðlausar eignir og atvinnulaust.   Hvar var réttur sjómanna og fiskvinnslufólks í þessu ferli?

Í dag er þessi "sameign þjóðarinnar" í eigu nokkura útgerða sem deila og drottna svo venjulegir íslenskir sjómenn og smábátaeigendur margir eru í rauninni í vistaböndum eins og var hér í gamla daga.   Er það réttlátt? Það væri ágætt að fá svör þín við því.  

Útgerðarmenn hafa tekið lán út á óveiddan fisk í sjónum og tekið þá fjármuni út úr útgerðinni til að byggja stórhallir í Reykjavík og hús á Malibú og fleiri stöðum, þeir sem ekki hafa sent peningana til Tortóla.  Og við erum að tala um fleiri milljarða sem er búið að svíkja íslenska þjóð, þar á meðal þig og mig um þá fjármuni.  Ertu sáttur við það?

[Sindri Karl Sigurðsson, 1.5.2015 kl. 18:43]

Ég held að þú sért að bera saman epli og appelsínur Þorsteinn. Það getur hver sem er gengið og ekið á Þingvelli án afskipta eins eða neins. Fólk á sín farartæki og má á sínum fótum og á vegum fara hvert sem er innan ramma laganna.Ég get ekki annað séð og heyrt, en að Ragnheiður Elín hafi þurft að bakka út úr "passanum" vegna þessara hluta.

það er meira en vafasamt að kvótasetja umferð ferðamanna. Það er þó alveg hægt að fingursetja slíkt með því að benda á útdeilingu ríksisins til sérleyfa á fólksflutningum á milli staða og það má alveg réttlæta það og bera blak af því fyrirkomulagi, svo fremi sem hlutir séu í lagi. Fordæmi til stjórnunar er þar með komið, ein ferð á dag til Þingvalla og svo framvegis.

Þegar kemur að fiski og hvað á að gera við hann, breytist allt. Ég væri alveg til í að eiga útgerð með einum bát, staðsettum upp á leikskóla, með 100 tonna þorskkvóta. Hvort ég vill eiga nothæfan bát og gera hann út til að veiða þessi 100 tonn er allt annað mál.

Er þetta kannski ekki sú umræða sem þarf að komast aðeins lengra en skotgrafirnar? Það er ekkert að því að borga gjald fyrir aðgang að fiskveiðiauðlindinni, enda búið að sýna fram á hagkvæmni slíkrar rentu frá því fyrir í árdaga þess kerfis.

Það, sem slíkt, byggir samt sem áður á því að nýtingarétturinn sé í eigu notandans. Það er mjög hæpið að setja hlutina þannig upp að enginn eigi það sem hann nýtir. Það er ávísun á sóun og stuðlar að óheiðarleika.

[Þorsteinn Siglaugsson, 1.5.2015 kl. 21:06]

Það getur hver sem er farið á Þingvelli. Áður gat hver sem var veitt fisk á Íslandsmiðum. Vegna ofveiði þurfti að takmarka aðgang að miðunum. Ágangur gæti hæglega leitt til þess að takmarka þurfi aðgang að Þingvöllum. Þegar rætt er um svona mál er nauðsynlegt að geta horft á, ekki aðeins það sem nú er, heldur líka það sem gæti orðið. Því er samanburðurinn algerlega réttur.

Gjald fyrir aðgang að auðlindinni getur auðvitað ekki verið réttlátt ef þeir sem nýta hana eiga til þess fullan rétt. Þá hefur enginn rétt til að rukka þá um neitt gjald. En ef rétturinn er ekki þeirra hljóta þeir að þurfa að greiða fyrir hann.

Að lokum er nauðsynlegt að rugla ekki saman rétti til að nýta auðlind og rétti til að ráðstafa því sem maður hefur þegar nýtt. Maður kann að eiga fullan rétt til að ráðstafa þeim fiski sem hann hefur veitt, en það veitir honum engan rétt til veiða umfram aðra.

Í allri þessari umræðu er lykilatriði að hugtökin sem notuð eru séu skýr og menn viti nákvæmlega hvað þeir meina þegar þeir ræða málið.

[Sindri Karl Sigurðsson, 1.5.2015 kl. 21:37]

Það er stjórnarskrárvarinn réttur minn að ganga um landið. Það er jafnframt stjórnarskrárvarinn réttur minn að veiða fisk í soðið.

Gagnvart atvinnu og rétti til nýtingar til tekna eru þessir hlutir í allt öðru ljósi. Ég held að allir séu sammála um að það er munur á þessu tvennu. Það breytir því ekki að það hefur afleiðingar að taka atvinnutæki sem eru í notkun og færa þau öðrum. Það er Mosambik í hnotskurn, refsivert gangvart lögum síðast þegar ég vissi. Ég legg orðið #atvinnutæki# í stað úthlutun veiðiheimilda.

Ég set blaðsíðuskil á milli eignar- og nýtingarréttar, það er sitthvor krónan. Aftur á móti er klárt í lögum að ríkið fer með stjórn þessarar auðlindar og getur þ.a.l. tekið og gefið eftir hentugleika. Þó með takmörkunum hvað varðar jafnræðisreglu og önnur lög.

Ásthildur er með þann part sem á ekkert skilt með hagkvæmni og arðsemi auðlindarinnar á tæru. Hún lýsir kerfinu nákvæmlega eins og það var, nema að debit og kredit bókhaldsins fylgir ekki með.

Geld kú verður ekki mjólkuð.

[Þorsteinn Siglaugsson, 1.5.2015 kl. 22:33]

Stjórnarskráin ver hvorki rétt þinn til að ganga um landið né til að róa til fiskjar. Það fyrra gæti ríkið takmarkað með lagasetningu. Það síðara hefur þegar verið takmarkað.

Veiðiheimildir eru ekki atvinnutæki. Skip eru atvinnutæki. Yrðu fiskveiðar gefnar frjálsar, til dæmis vegna þess að ekki væri lengur þörf á að takmarka þær, yrðu veiðiheimildir verðlausar. En hefði þá einhver tekið atvinnutæki af einhverjum? Auðvitað ekki.

Það er munur á eignar- og nýtingarrétti. En eignarréttur án nýtingarréttar er auðvitað markleysa ein því af slíkri eigni er ekki hægt að hafa neinn afrakstur.

Ásthildur bendir á að með kvótakerfinu var tekið af einum til að færa öðrum. Hefðu heimildirnar einfaldlega verið boðnar út strax í upphafi væri eflaust engin deila um þessi mál í dag.

[Sindri Karl Sigurðsson, 2.5.2015 kl. 13:02]

Það er nú skrítið ef stjórnarskráin ver ekki rétt minn að ganga um eigið land og ég má róa til fiskjar, með takmörkunum þó, takmarkast af atvinnuskyni.

Það má alveg færa rök fyrir síðustu setningunni hjá þér Þorsteinn og ég er ekkert ósammála þeirri leið, sem slíkri. Tilfellið er að það var ekki gert og ef ætlunin er að gera það nú, lendir málið á milli steins og sleggju.

Það má líka alveg benda á það að bjóða upp aflaheimildarnar myndi að öllum líkindum leiða til eignaréttar viðkomandi en ekki nýtingarréttar eins og staðan er í dag.

Leiðin út úr ógöngunum hefur verið vörðuð með veiðigjaldi. Persónulega finnst mér sú leið sanngjörn og hún ætti að geta verið gagnsæ og einföld í framkvæmd. Ef kafað er ofan í forsendur kvótakerfinsins þá er ein af grunnforsendum þess, afgjald eða s.k. auðlindarenta. Það hefur ávallt legið fyrir að með því að búa til kerfi sem takmarkaður aðgangur er að, verður til "umframhagnaður". Nú hefur kerfið tekið til í sjálfusér og stöðugleiki skapast. Tímapunktur veiðigjaldsins er kominn.

[Þorsteinn Siglaugsson, 2.5.2015 kl. 13:23]

Ja, stjórnarskráin er til að tryggja almenn réttindi en hún hindrar ekki að umgengni eða nýtingarréttur sé takmarkað ef þörf er á.

Veiðigjaldinu er ætlað að tryggja greiðslu fyrir afnotin. En það er ekki að sjá að það leysi málið. Deilurnar halda einfaldlega áfram. Ástæðan er sú að rétt verð er markaðsverð, ekki eitthvað sem ákveðið er á þingi. Því verður alltaf kvartað yfir að veiðigjaldið sé of hátt eða of lágt. En uppboð á heimildunum tryggir markaðsverð og þá er ekki lengur hægt að rífast. Það er auðvitað leiðinlegt fyrir þá sem hafa gaman af að rífast, en væri ósköp gott fyrir okkur hin.

Það er hins vegar misskilningur að uppboð á aflaheimildum leiði til eignarréttar. Það er minnsta mál að bjóða upp t.d. nýtingarrétt til tiltekins tíma. Menn eignast ekki meira á uppboði en það sem í boði er.